Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ blockchain đã mở ra những cơ hội tăng trưởng đột phá cho ngành tài chính. Tuy nhiên, nó cũng tạo ra nhiều thách thức mới trong việc phòng chống rửa tiền, đặc biệt qua các giao dịch tiền mã hóa.
Các vấn đề như quy định pháp lý chưa hoàn chỉnh, quy trình chưa được củng cố và thiếu hụt nhân sự có chuyên môn cao được xem là những rào cản lớn trong công tác chống rửa tiền. Những thông tin này đã được thảo luận tại Hội nghị Quy định phòng chống rửa tiền và vai trò của công tác này trong giao dịch tiền mã hóa, được tổ chức bởi Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cùng với Hiệp hội Blockchain Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh vào ngày 22/9.
Luật Phòng chống rửa tiền đã được Quốc hội Việt Nam thông qua và sẽ có hiệu lực từ tháng 3/2023. Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã ban hành các quy định để triển khai và hướng dẫn thực hiện luật này, nhằm đáp ứng với thực tiễn hoạt động tài chính.
Mặc dù vậy, sự hội nhập và bùng nổ công nghệ đã khiến cho các phương thức và thủ đoạn rửa tiền trở nên ngày càng tinh vi và phức tạp, đặc biệt là trong lĩnh vực tiền kỹ thuật số và tiền ảo, nơi mà hành lang pháp lý vẫn còn nhiều hạn chế.
Tiền mã hóa, mặc dù chưa được công nhận chính thức tại Việt Nam, vẫn được sử dụng trong các giao dịch thanh toán và không thể loại trừ khả năng chúng được sử dụng trong các hoạt động rửa tiền. Các báo cáo gần đây từ các tổ chức uy tín toàn cầu cũng chỉ ra rằng nguy cơ rửa tiền đang ngày càng tăng trong lĩnh vực tiền mã hóa và tài sản số, đặt ra những thách thức mới trên phạm vi toàn cầu.
Theo Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), quy mô các hoạt động rửa tiền toàn cầu có thể lên tới 1.600 đến 4.000 tỷ USD/năm, tương đương 2-5% tổng GDP toàn thế giới. Trong khi đó, các số liệu của Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS) cho thấy quy mô của các hoạt động bất hợp pháp này còn có thể cao hơn, từ 2.000-5.000 tỷ USD/năm.
Còn tại Việt Nam, tiền mã hóa đang là lĩnh vực chưa có quy định pháp lý rõ ràng trong khi khối lượng giao dịch thực tế đứng thứ 15 thế giới và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới.
Theo số liệu từ Chainalysis, được Bộ Tư pháp Mỹ chia sẻ gần đây trong một chương trình tập huấn tại Tòa án Nhân dân Tối cao Việt Nam diễn ra vào cuối tháng 8/2023, tổng giá trị tiền mã hóa Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10/2021 đến 10/2022 là 90,8 tỷ USD, trong đó các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.
Tiền mã hóa trở nên hấp dẫn đối với các hoạt động rửa tiền chủ yếu do sự thiếu hụt các quy định đồng bộ. Đến năm 2023, một số quốc gia đã công nhận tiền mã hóa và tài sản mã hóa như một loại tài sản, cho phép áp dụng các tiêu chuẩn chống rửa tiền (AML) toàn cầu của Lực lượng Đặc nhiệm Tài chính về Chống rửa tiền (FATF).
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khu vực chưa chấp nhận tiền mã hóa, làm cho việc áp dụng các tiêu chuẩn AML toàn cầu trở nên khó khăn. Sự không đồng nhất giữa các quốc gia cũng gây khó khăn trong việc xác định và xử lý hành vi rửa tiền xuyên biên giới. Bản chất ẩn danh và khả năng giao dịch xuyên biên giới của tiền mã hóa làm tăng thêm sự hấp dẫn của chúng đối với tội phạm rửa tiền quốc tế.
Tại Việt Nam, mặc dù chưa có quy định cụ thể về tiền mã hóa trong quản lý hành chính và giao dịch dân sự, nhưng từ góc độ hình sự, việc sử dụng tiền mã hóa trong rửa tiền vẫn sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật hiện hành.
Để đối phó với nguy cơ rửa tiền mã hóa gia tăng, các chuyên gia khuyến nghị rằng các tổ chức tín dụng và định chế tài chính cần triển khai các giải pháp để nhận diện giao dịch tài sản số, phát triển quy trình và chuẩn bị đội ngũ nhân sự có chất lượng cao cho công tác phòng chống rửa tiền. Các ngân hàng và tổ chức tài chính cần học cách phân loại tài sản số theo các quy tắc quốc tế và xây dựng quy trình kiểm soát tuân thủ cho các hoạt động liên quan đến tài sản mã hóa. Đối với các giao dịch P2P với tài sản mã hóa, có thể áp dụng theo quy định của Luật Phòng, chống rửa tiền sẽ có hiệu lực từ 1/3/2023.
Ngoài ra, việc chuẩn bị nguồn nhân lực chất lượng cao, có kiến thức đa ngành như kinh tế, công nghệ và luật, là điều cần thiết và không chỉ dựa vào luật hay cơ quan nhà nước mà cần được thực thi bởi các lãnh đạo ngân hàng với tầm nhìn chiến lược.
Comments